PwC Australia is al een paar weken verwikkeld in een tamelijk dramatisch internationaal tax schandaal. Het verhaal (dat ik hieronder kort schets) is pijnlijk en spannend en rijp voor zo’n true crime documentaire van Netflix. Het werpt bovendien bredere vragen op over fiscale ethiek anno 2023.

Het onderstaande gaat over PwC – maar niet alleen over PwC. De te leren lessen zijn algemener. En (dit wil ik benadrukken) PwC Australia is een andere organisatie dan PwC Nederland. Al varen ze onder dezelfde vrolijke vlag, we mogen deze belastingadviseurs dus niet over één kam scheren.

Achtergrond

Kort en goed. Rond 2015 adviseerde PwC Australia de Australische overheid over het aanpakken van belastingontwijking in de context van het BEPS-project. Een van de adviseurs heeft toen vertrouwelijke informatie gedeeld met collega’s, die deze ‘opportunity’ hebben verkocht aan klanten. Dit ongetwijfeld tegen een vorstelijke vergoeding. Dit tamelijk flagrante ethisch falen is op gegeven moment aan het licht gekomen. The rest is history.

Wat er nu precies gaande is achter de schermen, is onduidelijk. Er zijn naar wat ik begrijp wat mensen opgestapt/ontslagen (?) en uiteraard lopen allerlei (interne) onderzoeken. Naast PwC Australia zijn ook PwC-kantoren in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, en ook Nederland in het saga betrokken. Het is nog gissen naar de details. Duidelijk is wel dat dit allemaal wat pijnlijk is voor een kantoor met als mission statement “Building trust in society…”.

Schokkend verhaal

Externe kritiek op de belastingadviessector neem ik tegenwoordig met een korrel zout. Begrijp me niet verkeerd, er is (nog steeds) veel mis met de sector, zeker waar het gaat om fiscale ethiek. Maar er zijn ook veel vooroordelen en een gebrek aan kennis bij sommige critici. Al zou men willen, het gemiddelde Big Four-kantoor is niet eens in staat om werkelijk demonische fratsen uit te halen (dit is niet per se een compliment). Zeker bij de accountantskantoren, is het leeuwendeel van het personeel eigenlijk bezig met allerlei vormen van compliance en transparantie. Niet heel sexy.

Juist dit maakt het Australië-verhaal schokkend. Men meende de adviseurs te kunnen vertrouwen. De betrokken PwC’ers hebben het vertrouwen geschonden, zowel van hun klant als van de Australische burgers. Dat zijn de gewone mensen die op zaterdagmiddag een lekker stuk kangoeroe op de ‘barbie’ gooien en dan een rondje gaan rijden in de ‘ute’. Uiteindelijk zijn zij (ik bedoel de gewone Australiërs) het slachtoffer van de belastingontwijking waar hun overheid tegen ageert.

Nederlandse betrokkenheid

PwC Nederland heeft bevestigd dat ze betrokken is bij dit voorliggende schandaal. Hoe precies? Dat is zoals gezegd niet duidelijk. Er loopt wel een eigen onderzoek (zie het FD, 15 mei 2023). Zijn wij verbaasd dat Nederland in beeld is bij een verhaal over internationale belastingen? Nee, natuurlijk niet. Met onze mooie fiscale vestigingsklimaat is Nederland een internationale ‘hub’ voor belastingstructuren. Ik vraag me oprecht af of er ook maar één multinational te vinden is die niet ergens in de structuur een stukje Nederland kent. Al was het maar een lullig doorstoomertje.

Voor het publieke vertrouwen is het uiteraard wenselijk dat het hele interne rapport integraal gepubliceerd wordt – juist ook als het rapport uitwijst dat er wel iets aan de hand is. Verder zou het PwC Australia verhaal aanleiding (moeten) zijn voor interne discussies binnen de hele belastingsector. Naast “in handboeien worden weggesleept” en “het torpederen van de klantenrelatie met de overheid”, zullen begrippen vallen als “fiscale ethiek van de belastingadviseur” en “maatschappelijke verantwoordelijkheid”. Op dit punt wil ik het volgende meegeven.

Vloeken in de kerk van ESG

Accountancy en fiscale advises kantoren zijn – laat ik met een open deur beginnen – in de eerste plaats op aarde om geld te verdienen (voor partners of aandeelhouders). Anders dan een belastingwinkel of al die vrijwilligens bij het Tax Justice Network (TJN) zit de gemiddelde belastingadviseur niet uit altruïsme achter zijn of haar laptop te ploeteren. Het gaat om het geld, idealiter in hele grote hoeveelheden. Leuke collega’s een work-life balance en ‘iets’ met zingeving is aardig, maar het gaat om de pecunia. Hier is van alles op aan te merken, maar binnen de logica van een kapitalistisch systeem kan hier weinig mis mee zijn. Waar wel een probleem ontstaat, is als commerciële organisaties zich vermommen als sociale organisatie met ideële maatschappelijke doelstellingen. Je kunt geen zinnig gesprek voeren over fiscale ethiek als commerciële realiteiten niet besproken kunnen worden. Stakeholders zijn leuk, maar onderaan de streep moet iemand de partneraandelen betalen. Of heeft PwC inmiddels de ANBI-status verkregen?

Uitdaging!

Ik zeg niet dat het makkelijk is. Maar het is wel belangrijk. En dat sluit dan weer naadloos aan bij de tweede helft van de PwC mission statement: Building trust in society AND… solving important problems! Dit debakel is het kantoor op het lijf geschreven (ik zeg het met een knipoog). Het is te hopen dat men ook dit voorliggende probleem voortvarend zal oplossen. Wees transparant en eerlijk, en doe geen onethische dingen. Uiteindelijk is het niet heel moeilijk. Just practise what you preach.

***