De gele hesjes en Shell Acties tegen armoede: goede zaak! Maar welke rol voor fiscalisten?

De ‘gele hesjes’ zijn het nieuws du jour. Naast Parijs en Brussel, alwaar gereld wordt, gingen burgers dit weekend in meerdere Nederlandse steden de straat op. Zij protesteren tegen een pakket van grieven, o.a. gebrek aan democratie, klassenjustitie en armoede. Koopkrachtverminderingen en belastingen spelen een centrale rol.

De Nederlandse ‘gele hesjes’ zijn interessant. Wie zijn het? Waar komen ze opeens vandaan? De aantallen zijn klein: een paar honderd in Den Haag, Rotterdam en enkele andere steden, met een diffuus palet aan problemen. Maar Nederlanders gaan niet snel de straat op (al helemaal niet in een fluoriserend kledingstuk) en op social media is van alles gaande. Zou dit dan het topje van de ijsberg zijn? Het zou zomaar kunnen.

Nederlandse hesjes

Terwijl ik dit schrijf, staat Buitenhof op. Columnist Sheila Sitalsing is niet onder de indruk van de hesjes en spreekt van “fantoomangst” bij de Nederlandse elite. Ze constateert, terecht denk ik, dat er hier geen rellen zullen zijn. Zo zijn we niet. Daarbij zijn er vakbonden en politieke partijen via welke de burger zich hoorbaar kan maken. Op allerlei fronten wordt vrolijk gepolderd, want als we Mark Rutte mogen geloven “tot op zekere hoogte dragen wij allemaal een geel hesje”. Dus ga maar rustig slapen…

Kloof

Ik ben het eens met Sitalsing dat de Nederlandse hesjes slechts een stukje zijn van de mozaïek van nationaal ongenoegen. Het komt bekend voor – zo na LPF, PVV, DENK, de SP en het Forum van Thierry Baudet. Klachten over bezuinigingen en de groeiende kloof tussen arm en rijk zijn niet nieuw. Maar hoewel politici met Henk en Ingrid gingen praten, en er zelfs (o schrik!) PVV-stemmers aan de tafel van Jeroen Pauw zaten, is de onrust niet verdwenen. Dit is logisch. De burger wil namelijk niet alleen gehoord worden. Er moet ook boter bij de vis.

Ik ben zeer terughoudend waar het gaat om populisme. Net als bij Occupy (nog een leiderloze beweging) is onduidelijk waar je je als aspirant-lid mee inlaat. Naast het budgettair wensdenken van de beweging (geen gezeik, iedereen rijk) maak ik me zorgen om racisme en de mogelijke betrokkenheid van extreem rechts. Voorts heb ik geen trek in anti-vaxxers, klimaatontkenners en een NEXIT, die er – als ik de media mag geloven – wellicht tussen zitten. Aan de andere kant, het thema armoedebestrijding vind ik wel heel relevant. Ditto de uitkleding van de publieke sector (de Belastingdienst incluis). Het is goed dat “gewone” mensen hiertegen in verzet komen. Bovendien ben ikzelf eveneens actiebreid: a.s. vrijdag, 14 december 2018, is Artikel104.nl bijvoorbeeld te vinden op de WOinActie demonstratie in Den Haag (ondersteund door o.a. het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit).

Shell

Omdat de NOS weliswaar geen fake news verkondigt maar evenmin inzicht geeft in het eisenpakket van de “nederhesjes”(even kortheidshalve), ben ik lid geworden van de gele Facebook-groep. Het is een aanrader voor wie écht iets wil weten over deze beweging: een Pandora’s doos vol (vaak terechte) woede. Je kunt de passie proeven. Er zijn ook schunnige spotprenten met Mark Rutte. Het zal niet verbazen dat mijn fiscaal gedeformeerd oog al snel afdwaalde naar de posts over belastingen. In Frankrijk zijn hoge accijnzen een centraal aspect van het protest (zie over de ethiek van belastingweigering hier en hier). In Nederland leeft ongenoegen over de belastingdruk in relatie tot koopkracht en armoede. Opvallend (maar niet verbazingwekkend) is dat men een verband legt met de recente discussie over de belastingen van Shell. Op Facebook zijn meerdere berichten te vinden van mensen die op dit punt hun bezwaren uiten.

Publieke discussie

Het bovenstaande illustreert wat we al wisten: als bedrijven niet hun fair share betalen, dan ondermijnt dit het maatschappelijk vertrouwen. Voor de nederhesjes is de belasting van Shell onlosmakelijk verbonden met lage lonen en minder goede openbare voorzieningen. “Het is er onderdeel van”, vertelde iemand mij en zo draagt Shell bij aan de neonkleurige volksopstand. Zouden er fiscalisten zijn die het eens zijn met de benadering van de demonstranten? Wellicht een enkeling, maar ik heb niet de illusie dat de NOB op korte termijn geel zal kleuren. Zoals gebruikelijk bij dit soort discussies, vinden veel fiscale vakbroeders (m/v) dat de kritische burgers (a) niet weten waar ze het over hebben, en (b) dat de belastingplichtige de dupe is van een soort hetze. De reflex zal zijn om niets te doen, in de hoop dat wie stil zit niet geschoren wordt. Dat is begrijpelijk, maar komt de publieke discussie niet ten goede. Nu meer dan ooit is hoogwaardige fiscale kennis nodig om deze discussie op een fatsoenlijk niveau te kunnen voeren. Iemand die bij DWDD kan uitleggen hoe het zit met de liquidatieverliesregeling en waarom tax rulings soms bijdragen aan misbruikpreventie. Ik wil niet suggereren dat de kritiek op Shell kan worden weggepraat met zalvende, technische woorden. Een blind paard kan zien dat er hervormingen nodig zijn, en misschien moeten deze hervormingen zelfs verder gaan dan wat er nu op tafel ligt. De gele hesjes zijn het zoveelste teken dat “gewone mensen” belastingontwijking (echt of gepercipieerd) niet langer accepteren. Laten we het goede momentum van de strijd tegen BEPS, staatssteun en geheimzinnigheid daarom vasthouden. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Deze tekst is op 10 december 2018 aangepast. Dit om de indruk te vermijden dat Artikel104.nl de hesjes niet serieus neemt (zie comments, onder).

Op de foto: Tessa, de redactiehond, draagt al tijden een veiligheidshesje tijdens het wandelen.

Foto: Triker Sticks – via Flickr.com onder Creative Commons Licentie.

About Anna Gunn

Fiscaliste met de specialisaties EU-belastingrecht en fiscale exotica. Geruime praktijkervaring met fiscale staatssteun.

3 thoughts on “De gele hesjes en Shell Acties tegen armoede: goede zaak! Maar welke rol voor fiscalisten?

  1. Waarom moet je zo nodig de gele hesjes beweging belachelijk maken? Ben je daar trots op? Heel veel mensen moeten geholpen worden! Je snapt er helemaal niets van. Ik snap niet hoe je ‘s nachts kunt slapen.

    1. Ik vind het vervelend dat je denk dat ik jullie belachelijk maak. Dat is niet de bedoeling en volgens mij doe ik het ook niet. Voor de duidelijkheid: ik vind de hesjes WEL belangrijk (en dat er armoede is in Nederland is een schande). Dit verklaart waarom ik er een hele post aan wijd.

      De belastingheffing bij bedrijven kan bijdragen aan een oplossing voor de problemen die door de hesjes worden gesignaleerd. Ook is fiscale ethiek een belangrijk thema in dit verband. Artikel104.nl (die primair op fiscalisten en mensen in de belastingsector gericht is) voert al jaren campagne voor meer openheid/rekenschap vanuit die sector naar de “gewone” mensen toe. Dit moet een stuk verder gaan dan alleen te constateren dat Shell (beweerdelijk) (te) weinig belasting betaalt. Dat is nodig voor een fatsoenlijk publiek debat en voor verandering – bedrijven moeten zich niet verstoppen, maar gewoon de discussie aangaan. Vandaar dat ik aansla op het specifieke geval van Shell; het is de zoveelste voorbeeld waar het publiek kwaad is over een belastingstructuur.

      Tot slot, het feit dat ik veel sympathie heb voor bepaalde delen van de gele hesjes-ideologie (zoals ik deze begrijp, wat inderdaad niet heel makkelijk is), wil niet zeggen dat ik geen kritiek mag hebben op andere delen ervan. Ergens las ik namelijk dat de gele hesjes van ALLE burgers zijn. Meningsverschillen zijn onvermijdelijk, maar dat lijkt me evident. Ik heb begrip voor het feit dat de meeste hesjes niets ophebben met bijv. extreem rechts of de anti-vaxx waanzin, en dat – in het geval van het eerste – posts verwijderd worden uit de Facebook-groep. De goede bedoelingen alleen zijn echter niet genoeg om mij gerust te stellen. (Dat ikzelf inmiddels ook verwijderd ben, overigens ook niet. Maar dat geheel terzijde.)

  2. Interessante podcasts zijn te vinden op http://www.pitchforkeconomics.com
    Ook boeiend: het manifest van o.a. Thomas Piketty, (samen met budget en ontwerpverdrag voor rechtvaardiger Europa) te vinden op http://www.tdem.eu
    Geeft context aan onvrede van dragers gele hesjes. Ik ga er van uit dat het ook in de fiscaliteit nog lang onrustig zal blijven en daar is niks mis mee.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *