Op 1 maart 2025 ging de Belangenbehartiger Belastingplichtigen en Toeslaggerechtigden van start. Zij zal (samen met een bureau van circa vijftig man/vrouw) hulp verlenen aan burgers met complexe fiscale problemen. Ik hoorde het nieuws en dacht: dat kan ik ook! En nu overweeg ik een pop-up belastingwinkel te openen. Bewapend met mijn laptop en een wettenbundel ga ik dan op locatie mensen helpen bij belastingen en toeslagen. Zo’n 100 klanten per jaar en zonder verdere overhead.*

Noodzaak

Het landschap van de belastingen en toeslagen is bijzonder ingewikkeld. Burgers worden geacht de regels te kennen en moeten zelf aan hun plichten voldoen dan wel hun rechten te verzilveren. Helaas lukt dit niet altijd. Een belastingadviseur zou een uitkomst bieden. Echter, daar is niet altijd geld voor. Daarom: de laagdrempelige rechtshulp – gratis, makkelijk verkrijgbaar en afgesteld op de behoeften van de klant. Gegeven de enorme schaal van deze operatie (zie hierna) kan de overheid er niet in voorzien. Vrijwilligers zijn dan de oplossing. Dit past goed bij de Nederlandse cultuur waarbij de helft (!) van de mensen aan vrijwilligerswerk doet.

Schaal

Tegelijkertijd werpt de vrijwillige fiscale rechtshulp vragen op, vooral op het punt van schaal. De omvang van de potentiële hulpvraag is enorm.

• Zo ontving de Belastingdienst in 2024 14,1 miljoen aangiften inkomstenbelasting, en werden er 18,6 miljoen (voorlopige en definitieve) aanslagen en 193.600 verminderingen vastgesteld en verstuurd. Dit is nog daargelaten alle andere rijksbelastingen – van de btw tot de vennootschapsbelastingen, de bankenbelasting en de schenk- en erfbelasting.

• Dan de Dienst Toeslagen. Het aantal toegekende toeslagen over 2024 van 8,29 miljoen toeslagen uitgekeerd aan ruim 10 miljoen ‘toeslagbetrokkenen’. Voorts is er 658.000 keer een toeslag teruggevorderd, hetgeen tot problemen zal hebben geleid indien de mensen het geld al hadden opgemaakt. Naast terugvordering rijst bovendien het probleem van de ‘niet-durvers’. Volgens de IBTD vroegen 679.000 mensen in 2021 geen zorgtoeslag aan, terwijl zij er recht op hadden.

Zelfs als er maar 0,1% van de gevallen iets misgaat, lopen de aantallen op. Mijn pop-up belastingwinkel is wat dit betreft dus een druppel op de gloeiende plaat. Maar toch: alle beetjes helpen!

Versnipperd

Naast schraal is het landschap van de fiscale rechtshulp sterk versnipperd. Afhankelijk van het type probleem en het plaatselijke aanbod, hebben burgers toegang tot variabele dienstverlening via verschillende loketten. Denk aan de rechtswinkels, het Juridisch Loket en de sociaal raadslieden, de Belangenbehartiger en soms zelfs kantoren die bereid zijn om pro bono een procedure aan te gaan voor iemand die dat heel hard nodig heeft doch de centen mist.

Pro bono

Fiscale professionals zijn soms bereid om in te springen. Een voorbeeld is te vinden bij HHP Chambers waar pro bono wordt geprocedeerd tegen het belasten van een militaire schadevergoeding door voor een groep invalide geraakte veteranen. Ook bij Pereira Tax Consultants wordt samengewerkt met de rechtswinkel Rotterdam en met de Stichting Gelijkwaardig Herstel. Pro bono werk is in mijn ervaring niet iets waar je mee te koop loopt als kantoor. Dat wordt als ‘niet chique’ ervaren. Wat mij betreft doorbreken we dit taboe, want voorbeelden werken inspirerend en aanstekelijk. 

Aansprakelijkheid 

Dan nog kort de olifant in de kamer: de aansprakelijkheid. Het helpen van wildvreemden met juridische problematiek is immers niet zonder risico en dit werkt prohibitief voor dit type vrijwilligerswerk. Toegang tot een collectieve schadeverzekering, geregeld vanuit de overheid, maakt het vrijwilligerswerk een stuk aantrekkelijker. Ik zou de toegang tot de verzekering bovendien willen koppelen aan de kwaliteitstoets (zie hierboven). Wie de training volgt en de toetsen haalt, is automatisch gedekt. Dat zou een impuls geven aan de kwaliteit van de hulp.

* Het idee is geboren op een camping in Frankrijk, waar ik (een trotse workaholic) twee artikelen schreef en calls deed met wanhopige studenten: ‘Dit zou ook werken voor de laagdrempelige rechtshulp!’

***

Of mijn pop-up belastingwinkel van de grond gaat komen? Hopelijk wel! Suggesties en tips zijn welkom via: anna@artikel104.nl.