De fiscale rechtshulp staat de afgelopen jaren volop in de schijnwerpers. Het toeslagenschandaal (2005-2019) vormt daarbij het tragische decor.
Tienduizenden burgers zijn het slachtoffer geworden van het hardvochtig optreden van de Belastingdienst. Hier is al veel over gezegd en geschreven. Toch is er een onderbelicht element: het nagenoeg geheel ontbreken van contemporaine publieke verontwaardiging.
Bijna 70.000 mensen hebben zich aangemeld voor toeslagcompensatie. Dat staat gelijk aan half Leiden, een niet te missen groep. Waar waren dan de mensen – vrienden, collega’s, familieleden, instellingen, etc. – die om deze individuen heen hadden kunnen staan? Als je weet dat je buurman stevig in de problemen zit, dan ga je toch iets doen?
Mea culpa
Geconfronteerd met ongekend onrecht keken veel mensen de andere kant op. En ik kan het weten, want ik was zo iemand. Ergens begin 2012 werd ik benaderd door een wanhopige vriend (een ingeburgerde Syriër), die ernstige problemen had met de KOT.[1] Hij moest onverklaarbaar hoge bedragen terugbetalen en kreeg geen betalingsregeling want hij was een “fraudeur”.
Om een lang verhaal kort te maken: na wat obligaat geblader in de stukken heb ik hem de deur gewezen. Immers, ‘de Belastingdienst maakt zulke fouten niet’ en ik ‘verdoe mijn tijd niet met profiteurs’. Jaren later hoorde ik dat hij, met vrouw en twee kinderen, jarenlang in de armoede had geleefd. Dit ondanks de vele brieven die hij samen met vrienden schreef, tevergeefs hopend op clementie.[2]
Geschiedenis kan zich herhalen!
Met de kennis van nu schaam ik me kapot over hoe ik mijn vriend destijds heb behandeld. Ik kan het ook niet verklaren. Ik kende hem al ruim 10 jaar. Als recent lid van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs had ik bovendien instinctief kritisch moeten zijn op het standpunt van de fiscus. Hoezo “fraudeur”?!
Het toeslagenschandaal is in alle opzichten een zwarte pagina in de Nederlandse geschiedenis. Maar hebben we er ook wat van geleerd? Wat als het onrecht er de volgende keer anders uitziet? Zeggen we dan: ‘na het toeslagenschandaal is het ondenkbaar dat de overheid wederom de menselijke maat schendt’? Dat zou pervers zijn!
Machtsmisbruik door de overheid is geen unicum en we moeten er kritisch en alert op zijn. Ik wil nooit meer degene zijn die wegkijkt.
[1] Dit verhaal is geanonimiseerd.
[2] Dit is een tactiek rechtstreeks uit het draaiboek van Amnesty International voor het aankaarten van mensenrechtenschendingen in dictatoriale regimes. Dit laatste is veelzeggend.
